Een Maquette op Grote Schaal

Verwaal, Ruben E. “Een Maquette op Grote Schaal: De Campus van de Medische Faculteit Rotterdam.” In De Universitaire Campus, edited by Ab Flipse and Abel Streefland, 83–98. Hilversum: Verloren, 2020.

Deze bijdrage betoogt dat de maquette niet alleen het ontwerp van de nieuwe campus in fysieke vorm aanschouwelijk maakte, maar een leidende rol speelde in de bouw en presentatie van de naoorlogse universiteitscampus. De campus in dit bestek beslaat weliswaar een ziekenhuis en slechts één faculteit, dus men sprak hoofdzakelijk over een “complex” of “gebouwencomplex”. Toch is het woord campus veroorloofd, want de MFR bestond uit een verzameling gebouwen die de klassieke functie van een campus moesten gaan vervullen: een functionele kern van onderzoek, onderwijs en patiëntenzorg met daaromheen huisvesting en sportfaciliteiten. Ik behandel drie in elkaar hakende elementen: ten eerste de rol van de maquette in de ontwerpfase van de medische faculteit; vervolgens de reeks van maquettes die als kennisinstrument gebruikt werden in het bouwproces; en ten slotte de aanlokkelijkheid en effectiviteit van de maquette als communicatiemiddel naar belanghebbenden en het brede publiek. Aan de hand van de MFR en de werken van Claude Lévi-Strauss en David Berlo wordt de technologie van maquettes nader geduid. Ik concludeer dat, gezien de centrale functie die maquettes speelden in de totstandkoming van de MFR, we niet zozeer kunnen spreken over de maquette als afgeleide van de fysieke campus, maar veeleer over dat de faculteit zich vormde als een maquette op grote schaal.

De universitaire campus: Ruimtelijke transformaties van de Nederlandse universiteiten sedert 1945

Op Nederlandse universiteitscampussen wordt momenteel volop gerenoveerd, gesloopt en gebouwd. De basisstructuur van deze complexen werd gelegd in de jaren vijftig, zestig en zeventig, toen de universiteiten een groeispurt doormaakten. Deze ging gepaard met grote ruimtelijke veranderingen, waardoor het aanzien van de universiteiten volledig veranderde. In soms compleet nieuwe stadswijken verrezen fabrieksachtige laboratoria, ziekenhuizen en flats met werkkamers en collegezalen die eerder deden denken aan kantoorkolossen dan aan plekken van geleerdheid. In de bundel De universitaire campus worden verschillende aspecten van deze ruimtelijke transformatie onderzocht. Welke visie op de universiteit, en op de relatie tussen stad en universiteit, lag ten grondslag aan de concentratie? Pasten de nieuwe gebouwen wel bij de zeer onderscheiden werkprocessen die een universiteit herbergt? Welke idealen over de rol van de universiteit in de samenleving werden in de campussen gematerialiseerd? En voor welke uitdagingen stellen de destijds gemaakte keuzes huidige campusplanners?

Zie: Uitgeverij Verloren